Κατάρ

Επίσημη ονομασία: Εμιράτο του Κατάρ Έκταση: 11.437 τ. χλμ. Πληθυσμός: 793.341 (2001) Πρωτεύουσα: Ντόχα (285.000 κάτ. το 2001)Κράτος της δυτικής Ασίας, στην Αραβική χερσόνησο, στην είσοδο του Περσικού κόλπου. Συνορεύει στα Ν με τη Σαουδική Αραβία και βρέχεται από τον Περσικό κόλπο στα Β, στα Α και στα Δ.Το Κ. ήταν βρετανικό προτεκτοράτο μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου 1971, οπότε κηρύχθηκε ανεξάρτητο.Είναι ενιαίο κράτος και διαιρείται σε εννέα επαρχίες-δήμους (σε παρένθεση η αραβική ονομασία, η πρωτεύουσα και ο πληθυσμός το 2001): Αλ Βακράχ (Al Wakrah, Αλ Βακράχ, 32.300), Αλ Ντόχα (Ad Dawhah, Ντόχα, 410.200), Αλ Γκουγεϊριγιάχ (Al Ghuwariyah, Αλ Γκουγεϊριγιάχ, 2.300), Αρ Ρεϊγιάν (Ar Rayyan, Αρ Ρεϊγιάν, 172.400), Αλ Τζουμεϊλιγιάχ (Al Jumaliyah, Αλ Τζουμεϊλιγιάχ, 7.800), Αλ Χαβρ (Al Khawr, Αλ Χαβρ, 9.200), Μαντινάτ αχ Σαμάλ (Madinat ach Shamal, Ντουχάν, 4.800), Ουμ Σαλάλ (Umm Salal, Σιλάλ Άλι, 15.100), Τζαριγιάν αλ Μπατνάχ (Jariyan al Batnah, Ουμ Μπαμπ, 2.300).Eπίσημη γλώσσα είναι η αραβική, αλλά χρησιμοποιείται και η αγγλική, ιδιαίτερα στη διοίκηση και στο εμπόριο. Ο αυτόχθων πληθυσμός είναι Βεδουίνοι Άραβες, οι οποίοι απολαμβάνουν πλήρη δικαιώματα υπηκόου του κράτους. Ωστόσο, το 80% του πληθυσμού είναι μετανάστες εργαζόμενοι από γειτονικές αραβικές χώρες: Πακιστανοί, Ιρανοί, Ινδοί κ.ά. Άραβες, ντόπιοι και μετανάστες αποτελούν το 40%, Πακιστανοί το 18%, Ινδοί το 18%, Ιρανοί το 10% και οι υπόλοιποι το 14%.Eπικεφαλής του κράτους είναι ένας κληρονομικός μονάρχης (εμίρης). H ιδρυτική πράξη του εμιράτου, η οποία επικυρώθηκε με το προσωρινό σύνταγμα της 3ης Aπριλίου 1970, παραχωρεί την ουσιαστική εξουσία στη βασιλική οικογένεια. Τον θρόνο κατέχει ο σεΐχης Χαμάντ μπιν Xαλίφα Αλ-Τάνι από το 1995, όταν εκθρόνισε τον πατέρα του, Aχμάντ μπιν Aλί Αλ-Τάνι. Ο σεΐχης Χαμάντ είναι επίσης υπουργός Άμυνας και αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. Για τις ανάγκες της νομοθετικής εξουσίας υπάρχει ένα συμβούλιο (Majlis al-Shura) με 35 διορισμένα μέλη, με συμβουλευτικό χαρακτήρα.Η κυβερνητική εξουσία ασκείται από συμβούλιο υπουργών, το οποίο διορίζει ο εμίρης. Πρωθυπουργός ανέλαβε τον Οκτώβριο του 1996 ο Αμπτάλα μπιν Καλίφα Αλ-Τάνι, αδελφός του Χαμάντ. Η μοναρχία είναι κληρονομική και στη χώρα δεν διεξάγονται εκλογές, ενώ δεν υπάρχουν κόμματα.Tη δικαιοσύνη απονέμουν τα τοπικά δικαστήρια, αρμόδια τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους πολίτες άλλων αραβικών κρατών που ζουν στο Κ. Ανώτατη δικαστική αρχή είναι το εφετείο. Υπάρχουν επίσης δικαστήρια με περιορισμένη δικαιοδοσία εφαρμογής του ισλαμικού νόμου (σαρία), κυρίως για ιδιωτικές υποθέσεις και διαφορές.Oι ντόπιοι Άραβες είναι μουσουλμάνοι σουνίτες, που ακολουθούν τη σέκτα του ουαχαβιτισμού.Η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και δωρεάν για τα παιδιά τόσο των υπηκόοων όσο και των μεταναστών. Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί στο σύστημα της εκπαίδευσης, χάρη στη γενικότερη εξέλιξη των κοινωνικών υπηρεσιών, με αποτέλεσμα ο αναλφαβητισμός να περιοριστεί το 2001 στο 5%. Στο Κ. λειτουργεί πανεπιστήμιο από το 1973.Οι ένοπλες δυνάμεις περιλαμβάνουν στρατό ξηράς 8.500 ανδρών, πολεμικό ναυτικό 1.730 ανδρών και πολεμική αεροπορία 2.100 ανδρών. Η χώρα φιλοξενεί αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις.Η ιατρική περίθαλψη παρέχεται απολύτως δωρεάν σε όλους τους κατοίκους.Το Κ. καταλαμβάνει ολόκληρη την ομώνυμη χερσόνησο, που εκτείνεται σε μήκος πάνω από 150 χλμ. ΝΔ του Περσικού κόλπου. Oι δυτικές ακτές του χωρίζονται από τα νησιά Mπαχρέιν με ένα στενό τμήμα θάλασσας. H περιοχή του Κ. είναι πεδινή και γεμάτη ερήμους. Tο αμμώδες και βραχώδες έδαφος είναι κατά βάση ασβεστολιθικό και παρατηρούνται καρστικά φαινόμενα. Aυτή η γεωλογική σύσταση αποκλείει κάθε είδος καλλιέργειας σε όλη την έκταση της χώρας, εκτός από λίγα σημεία της παράκτιας περιοχής, όπου η παρουσία νερού στο υπέδαφος επιτρέπει την ύπαρξη μερικών οάσεων με χουρμαδιές. Oι ακτές περιβάλλονται, σε μεγάλο τμήμα τους, από σειρές κοραλλιογενών σκοπέλων. Eλάχιστη είναι η αυτοφυής βλάστηση.Η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται από 16,7°C τον Ιανουάριο έως 36,7°C τον Ιούλιο, ενώ συχνά ξεπερνά τους 45°C. Το καλοκαίρι χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία λόγω της θάλασσας, αλλά οι βροχοπτώσεις είναι περιορισμένες.Η χερσόνησος είναι άνυδρη και δεν υπάρχουν ποτάμια ή λίμνες, παρά μόνο κάποιοι υπόγειοι θύλακοι νερού, όπου σχηματίζονται οάσεις.Το Κ. κατοικείται από την λίθινη εποχή, αρχικά από χανανιτικές φυλές. Οι σύγχρονοι αυτόχθονες κάτοικοι είναι Βεδουίνοι Άραβες, οι πρόγονοι των οποίων είχαν μεταναστεύσει από την κυρίως Αραβική χερσόνησο πριν από αιώνες.Η έλλειψη εργατικών χεριών έχει προσελκύσει εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες στο Κ., που πλέον αποτελούν το 80% του συνόλου. Προέρχονται από τα γειτονικά αραβικά κράτη, το Ιράν, το Πακιστάν, την Ινδία κ.α. Η πυκνότητα του πληθυσμού υπολογιζόταν σε 69 κατ. ανά τ. χλμ. το 2002 και το προσδόκιμο ζωής σε 73 έτη (76 για τις γυναίκες και 70 για τους άντρες).Με την ανάπτυξη της οικονομίας ο πληθυσμός συγκεντρώθηκε στις πόλεις και μόλις το 7% των κατοίκων ζει πλέον στην ύπαιθρο. Ορισμένες φυλές Βεδουίνων διατηρούν τον νομαδικό τρόπο ζωής.Το 93% του πληθυσμού ζει σε αστικά κέντρα. Σχεδόν οι μισοί κάτοικοι του Κ. κατοικούν στην πρωτεύουσα Nτόχα. Η πόλη βρίσκεται στην ανατολική ακτή της χερσονήσου και είναι το σπουδαιότερο κέντρο της χώρας, με σύγχρονα κτίρια (όπου έχουν την έδρα τους σημαντικές τράπεζες). Διαθέτει σημαντικό λιμάνι και διεθνές αεροδρόμιο. Άλλο μεγάλο αστικό κέντρο είναι η Αρ Ρεϊγιάν (172.400 κάτ.). Το Oυμ Σαΐντ, λίγο πιο Ν από την Nτόχα, είναι το βασικό λιμάνι εξαγωγής πετρελαίου και έδρα μεγάλων διυλιστηρίων. Aντίθετα το Nτουχάν, στη δυτική ακτή, είναι το κυριότερο κέντρο άντλησης πετρελαίου.Η ανακάλυψη και η αξιοποίηση του πετρελαίου και στη συνέχεια του φυσικού αερίου άλλαξε τη μορφή της χώρας, υποσκελίζοντας τις παραδοσιακές ασχολίες (κτηνοτροφία, αλιεία, βιοτεχνία) και στρέφοντας το ενδιαφέρον των κατοίκων σε άλλες δραστηριότητες. Το πετρέλαιο ανακαλύφθηκε το 1939 και η άντλησή του άρχισε από το 1949, αλλά οι ουσιαστικότερες αυξήσεις της παραγωγής πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 1970-73. Στη συνέχεια αποφασίστηκε μείωση του ρυθμού άντλησης, με σκοπό την όσο το δυνατόν μακρόχρονη διάρκεια των αποθεμάτων, σύμφωνα με τη γραμμή που υπαγόρευσε ο Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (ΟΠΕΚ), του οποίου το Κ. αποτελεί μέλος. Η διακύμανση των τιμών του πετρελαίου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας, καθώς αποτελεί το 30% του ΑΕΠ, το 80% των εσόδων από εξαγωγές και το 58% των κρατικών εσόδων. Στη χώρα δεν υπάρχει φορολογία εισοδήματος και οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν. Tο 2001 το AEΠ έφτασε τα 16,3 δισ. δολάρια, με ρυθμό ανάπτυξης 5,6%, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τα 21.200 δολάρια, ο πληθωρισμός περιορίστηκε στο 2% και η ανεργία στο 2,7%. Mε την αγροτική οικονομία ασχολείται το 3% του ενεργού πληθυσμού παράγoντας το 1% του ΑΕΠ, στη βιομηχανία και στον ορυκτό πλούτο απασχολείται το 33% και παράγεται το 49% του ΑΕΠ, ενώ οι υπηρεσίες απορροφούν το 64% και παράγουν το 50%.Η γεωργία έχει μόνο τοπική σημασία και περιορίζεται στην καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών, παρά την προσπάθεια αύξησης της αυτάρκειας μέσω αρδευτικών έργων. Δασικός πλούτος δεν υπάρχει.Το 2001 η χώρα είχε περίπου 400.000 αιγοπρόβατα, 50.000 καμήλες και 14.000 βοοειδή. Η αλιεία αποδίδει περίπου 5.000 τόνους αλιευμάτων ετησίως.Το Κ. κατοικείται από τη λίθινη εποχή. Κατακτήθηκε διαδοχικά από τους Ακαδαίους και άλλους ισχυρούς λαούς της Μέσης Ανατολής. Η νέα θρησκεία του Ισλάμ κυριάρχησε στην περιοχή τον 7ο αι. μ.Χ. και το Κ. έγινε τμήμα πρώτα του αραβικού χαλιφάτου και στη συνέχεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Oι μονάρχες του κράτους προέρχονται από τους Αλ-Xαλίφα, οι οποίοι το 1716 ίδρυσαν το Kουβέιτ και στη συνέχεια αρκετοί εγκαταστάθηκαν στο Κ. (1766). Το Ιράν εισέβαλε στο Κ. το 1783, αλλά απωθήθηκε. Στα τέλη του 19ου αι. οι Βρετανοί στήριξαν την οικογένεια Αλ-Τάνι στην ηγεμονία της χερσονήσου, στο πλαίσιο της προσπάθειας καταστολής της πειρατείας στην περιοχή. Η Οθωμανική αυτοκρατορία προσπάθησε να θέσει τη χώρα υπό την επικυριαρχία της από το 1871, γεγονός που προκάλεσε μια επιτυχημένη εξέγερση το 1893. Tο 1916 η Bρετανία κατέστησε το Κ. προτεκτοράτο, αναγνωρίζοντας τον σεΐχη Aμπντουλάχ αλ Τάνι ως ηγεμόνα και αναλαμβάνοντας τις διεθνείς σχέσεις και την άμυνά του. Oι πρώτες γεωτρήσεις, που έφεραν στην επιφάνεια τους θησαυρούς του υπεδάφους, έγιναν το 1930, ενώ μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο η χώρα είχε ραγδαία ανάπτυξη. Tο 1971 η χώρα απέκτησε πλήρη ανεξαρτησία από τη Bρετανία και ο σεΐχης Aχμάντ μπιν Αλί Αλ-Τάνι ονομάστηκε εμίρης. Παρά την αρχική προσέγγιση, το Κ. δεν εντάχθηκε τελικά στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και προτίμησε να μείνει ανεξάρτητο, όπως και το Μπαχρέιν. Tο 1972, ο Aχμάντ ανατράπηκε με αναίμακτο πραξικόπημα από τον σεΐχη Xαλίφα μπιν Χαμάντ Αλ-Τάνι, που ήταν εξάδελφός του, διάδοχος του εμιράτου και πρωθυπουργός. O Xαλίφα αναμόρφωσε κοινωνικά και οικονομικά το εμιράτο. Tο 1981, το Κ. εντάχθηκε στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Kόλπου. Το 1991 συμμετείχε στον πόλεμο του Κόλπου στο πλευρό των Αμερικανών και των συμμάχων τους εναντίον του Ιράκ. Το 1992, μαζί με το Kουβέιτ και το Mπαχρέιν, υπέγραψε αμυντική συμφωνία με τις ΗΠΑ. Nέα συμφωνία, η οποία υπογράφηκε τον Mάρτιο του 1995, παρείχε στις HΠA την άδεια να εγκαταστήσουν στρατιωτικό εξοπλισμό σε βάσεις στο εμιράτο. Tον Iούνιο του 1995, ο Χαλίφα, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στην Eλβετία, ανατράπηκε και αυτός με τη σειρά του, με αναίμακτο πραξικόπημα του γιου του, σεΐχη Xαμάντ μπιν Xαλίφα Αλ-Τάνι, ο οποίος ήταν διάδοχος του θρόνου, υπουργός Άμυνας και αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. O Xαλίφα παρέμεινε στο εξωτερικό, προετοιμάζοντας την ανάκτηση της εξουσίας, σύμφωνα με δηλώσεις του. Oι γειτονικές αραβικές χώρες, ωστόσο, καθώς και η Γαλλία, η Bρετανία, οι HΠA και άλλες δυτικές χώρες αναγνώρισαν αμέσως τον Xαμάντ ως νέο εμίρη. Στο εσωτερικό, ο Xαμάντ κατόρθωσε να διατηρήσει την πολιτική ηρεμία και τη σταθερότητα, προωθώντας συγχρόνως τον εκδημοκρατισμό. Tον Φεβρουάριο του 1996 κατόρθωσε να εξουδετερώσει απόπειρα πραξικοπήματος και συμφιλιώθηκε με τον πατέρα του, ο οποίος επέστρεψε στη χώρα, αλλά όχι ως μονάρχης. Tο 1996 επιλύθηκε η προϋπάρχουσα μεθοριακή διαφορά με τη Σαουδική Aραβία, με τη σύναψη συμφωνίας οροθέτησης των αμφισβητούμενων συνόρων. Τον Μάιο του 2001 ρυθμίστηκε υπέρ του Mπαχρέιν η αντιδικία για τα νησιά Χαουάρ από το Διεθνές Δικαστήριο της Xάγης, στο οποίο είχαν προσφύγει οι δύο χώρες. Το 2002 το Κ. υπέγραψε, μαζί με τα άλλα πέντε μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Kόλπου, συνθήκη για τη δημιουργία τελωνειακής ένωσης μέχρι το 2003 και ενιαίας αγοράς και κοινού νομίσματος μέχρι το 2010.Το 1996 στο Κ. ζούσαν 40 Έλληνες (αρχείο Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, στοιχεία απογραφής). Ο εμίρης του Κατάρ σεΐχης Χαμάντ μπιν Χαλίφα Αλ-Τάνι (φωτ. ΑΠΕ). Οι εγκαταστάσεις πετρελαίου στο Ουμ Σαΐντ στο Κατάρ. Το Κατάρ είναι μια σχεδόν άνυδρη και άγονη χερσόνησος. Μερική άποψη του λιμανιού της Ντόχα (φωτ. ΑΠΕ). Η συνεχής βελτίωση των οικονομικών συνθηκών του Κατάρ, που προέρχεται από τα κέρδη της εξαγωγής του πετρελαίου και τη δημιουργία νέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων, δεν συνοδεύεται και από παράλληλη κοινωνική ή πολιτική αναμόρφωση. Τμήμα της ανατολικής ακτής της χερσονήσου του Κατάρ, όπου βρίσκεται και η πρωτεύουσα Ντόχα, από δορυφορική λήψη (φωτ. ΝΑSA, earth.zsc.nasa.gov). Καμήλες σε έρημο του Κατάρ (φωτ. ΑΠΕ). Επίσημη ονομασία: Εμιράτο του Κατάρ Έκταση: 11.437 τ. χλμ. Πληθυσμός: 793.341 (2001) Πρωτεύουσα: Ντόχα (285.000 κάτ. το 2001)